W Myślenicach, na prawym brzegu Raby, na występie skalnym zbocza Ukleiny na wysokości około 380 m n.p.m. znajdują się ruiny tajemniczego Zamczyska. Są to pozostałości warownej budowli obronnej pochodzącej z XIII lub początku XIV wieku. Pierwsze wzmianki o budowli pochodzą z 1342 r. Wydany wówczas dokument opisuje komorę celną, w której pobierano opłaty od kupców przewożących towary traktem z Krakowa na Węgry. Zamek miał być częścią sytemu warowni strzegących drogi na Węgry.
Warownię stanowiła wolno stojąca okrągła wieża, tak zwany stołp, zbudowany z miejscowego kamienia. U podstawy miał średnicę 10,2 metrów, a jego mury miały grubość ponad 4 metrów. Towarzyszył mu drewniany dwór z kamiennymi fundamentami oraz być może drewniane budynki gospodarcze. Zamek otoczony był wałem ziemnym oraz drewnianą palisadą. Od strony zbocza Ukleiny oddziałał go rów.
Nieznany jest fundator zamku. Możliwe jest, że pierwsze umocnienia w tym miejscu powstały już za czasów Bolesława Wstydliwego lub Leszka Czarnego. Według różnych hipotez swój ostateczny kształt warownia miała otrzymać za panowania Przemysła II lub Władysława Łokietka. Myślenicki zamek, jako centrum administracyjne i fiskalne funkcjonował do XV wieku, kiedy to został zburzony, choć dokładna data tego wydarzenia nie jest znana. Część historyków wiąże je z działalnością oddziałów husyckich, które w 1433 roku miały złupić i spalić miasto. Inni badacze idą śladami Jana Długosza, który wspomina o pożarze Myślenic w 1457 r. Wtedy to buntownicze oddziały pod wodzą Kawki i braci Świeborowskich obwarowały się w mieście i zażądały wypłaty żołdu za wyprawy do Prus. Król Kazimierz Jagiellończyk wysłał przeciwko nim wojska, co doprowadziło do zniszczenia miasta. Nie wymienia jednak wśród zniszczeń zamku.
W roku 1957 na terenie zamczyska prowadzono badania archeologiczne. Odkryto wówczas skorupy garnków, groty do strzał z kuszy i podkówkę do buta. Przedmioty trafiły do Myślenickiego Muzeum. Legenda mówi, że zamczysko miało podziemny korytarz prowadzący aż do zamku w Dobczycach.
Obecnie ruiny i okoliczny teren objęte są od 1962 r. ochroną, jako rezerwat krajobrazowy „Zamczysko nad Rabą”. Chronione są tu pozostałości warowni, las jodłowy z domieszką sosny i świerka oraz bluszcz pospolity.
opr. dr Łukasz Malinowski
