Ekspozycję wnętrz mieszczańskich
Ekspozycję etnograficzną
Ekspozycję dotyczącą II wojny światowej
Ekspozycję archeologiczną
Wystawa przedstawia zagadnienia związane z kulturą ludową Ziemi Myślenickiej. Składa się z działów: strój, obróbka włókna, rolnictwo, hodowla, garncarstwo, obróbka drewna, kowalstwo, kamieniarstwo, obrzędowość doroczna i rodzinna, sztuka, zabawki oraz wnętrze.
Na ekspozycję w/w działów składają się eksponaty oraz fotogramy ilustrujące bądź zastosowanie i użytkowanie wystawianych przedmiotów w warunkach naturalnych, bądź stanowiące uzupełnienie przedstawianego przedmiotu.
Wszystkie eksponaty pochodzą z terenu b. powiatu myślenickiego.
Strój
Kulturę ludową Ziemi Myślenickiej kształtował fenomen wzajemnego przenikania się dwóch odrębnych grup etnograficznych: Krakowiaków i Górali. Ludność krakowska z okolic Myślenic zwana była przez swoich południowych sąsiadów pogardliwie lachami, a nazwa ludności góralskiej, spopularyzowana w literaturze przez Wincentego Pola czy Jana Szczęsnego Płatkowskiego brzmiała kliszczacy. Nazwa powstała od ornamentu haftowanego po bokach rozcięcia u dołu portek w tzw. klysc, klisc.
Grupą silniejszą byli Krakowiacy, wskutek czego ekspansja stroju krakowskiego sięgała na tereny góralskie. Rezultatem tego były tereny przejściowe, gdzie współwystępowały elementy stroju góralskiego i krakowskiego.
W gablotach pokazane są trzy odmiany stroju ludowego noszonego na Ziemi Myślenickiej: strój krakowski, góralski i szczyrzycki noszony na terenach przejściowych.
Dział ten prezentuje też części ubiorów męskich i kobiecych noszone we wsiach myślenickich.
Obróbka włókna
Uprawa lnu oraz hodowla owiec rozwinięte były we wsiach myślenickich. Stanowiły one podstawę tkactwa rozwiniętego zarówno w mieście jak i na wsi.
Najdawniejsze historyczne wiadomości dotyczą tkactwa miejskiego rozwiniętego w Dobczycach i Myślenicach od XV wieku. Celem ośrodków tkactwa było zaspokajanie własnych potrzeb odzieżowych.
Ośrodki wiejskie działały w Rudniku, Tokarni, Pcimiu i Skomielnej Białej. Rozpowszechniona była też obróbka wici.
Z korzeni świerka lub jałowca oraz z wikliny wykonywano koszyki o różnych kształtach i przeznaczeniu.
Obecnie wikliniarstwo rozwinięte jest jeszcze w Borzęcie.
Na wstawie pokazane są eksponaty służące do obróbki lnu i wełny: kijanki, szczotki i grzebienie do czesania włókna, międlica, wrzeciono, przęślica, motowidło i typy kołowrotków nożnych rozpowszechnionych na wsi myślenickiej w czasie I wojny światowej. Pokazane są też wyroby z wikliny, korzenia i słomy.
Rolnictwo
Podstawę gospodarki na wsi myślenickiej stanowiło rolnictwo. Charakter upraw zależał od warunków – terenu odmiennego w północnej i południowej części Ziemi Myślenickiej. Najważniejszymi uprawami były zboża, koniczyna oraz ziemniaki.
Dwa wieki temu stosowana była gospodarka trójpolowa, a pola do I wojny światowej orano w wąskie zagony, najczęściej sześcioskibowe.
Na wystawie pokazane są sprzęty służące do uprawy roli oraz przetwarzania i przechowywania produktów. Są m.in.: pług, brony, siewok, sierpy, kosa, grabie, cepy, żarna, przetak, sąsiek, tasak do ścinania kapusty i szatkownica.
Ekspozycję uzupełniają malowane na dykcie obrazki Janiny Nosidlak ze Skomielnej Czarnej przedstawiające życie wiejskie.
Hodowla
Bydło rogate stanowiło podstawę hodowli we wsiach myślenickich. We wsiach góralskich hodowano także owce. Konie pojawiły się na wsi myślenickiej pod koniec XIX wieku. Bydło hodowano głównie ze względu na nawóz i mleko.
W dziale hodowla pokazana jest m.in. skrzynka do rżnięcia słomy, kosz do noszenia paszy, jarzma, pęta do wiązania koni, naczynia na mleko.
Garncarstwo
Tradycje garncarskie sięgają w regionie myślenickim XVI wieku. Wówczas ośrodkami garncarskimi były Myślenice i Dobczyce. Wyroby tych ośrodków sprzedawane były na targach w Wieliczce, Olkuszu czy Krakowie. Silniejszy był ośrodek dobczycki. Produkcja garnków zanikła w Myślenicach pod koniec XIX wieku. Obok miejskich istniały też wiejskie warsztaty garncarskie np. W Stadnikach i Skomielnej Białej.
W dziale – garncarstwo – wystawione są naczynia pochodzące z pracowni J. Gacka / Skomielna Biała / oraz narzędzia: koło garncarskie, strug i nóż do gładzenia naczyń.
Obróbka drewna
Obfitość lasów na Ziemi Myślenickiej stała się podstawą rozwinięcia rzemiosł drzewnych: ciesielstwa, stolarstwa, tokarstwa, bednarstwa. Drewno było surowcem do wyrobu niemal wszystkich przedmiotów codziennego użytku w gospodarstwie wiejskim. Myślenickie wyroby drewniane były też przedmiotem handlu. W XVIII wieku sprzedawane były na targach w Krakowie. Na ekspozycji pokazane są narzędzia stolarskie i ciesielskie oraz drewniane wyroby dłubane, klepkowe i inne: łyżki, chochle, stępy, niecki, naczynia, kijanki, solniczki, prasa i formy do sera, maselnica, tara do prania, drewniana pralka i skrzynia.
Kowalstwo
W przeszłości zawody związane z obróbką żelaza koncentrowały się głównie w miastach, gdzie rozpadały się na bardzo wąskie specjalności. Wiejscy wytwórcy wyrobów z żelaza musieli być bardziej uniwersalni. Zajmowali się oni przede wszystkim wyrobem i okuwaniem narzędzi rolniczych. Żelaza używano na wsi bardzo oszczędnie i tylko wówczas, gdy jego zastosowanie było naprawdę niezbędne. Dopiero w wieku XIX, gdy w związku z rozwojem przemysłu żelazo stało się surowcem bardziej dostepnym i tańszym, rozpowszechniają się na wsi żelazne zawiasy, klamki do drzwi, kratki do okien, a przede wszystkim bogate okucia wozów.
Ciekawym zjawiskiem w kręgu kowalstwa ludowego powiatu myślenickiego są Sułkowice, słynące z tego, że jak mówiono „przy każdym domu stoi kuźnia”.
W dziale kowalstwa prezentowane są m.in.przykłady okuć do wozów, drzwi, ozdobne zawiasy, świeczniki, dynarki, łopatka do pługa i narzędzia kowalskie.
Kamieniarstwo
Ośrodki kamieniarskie występowały zarówno w północnych jak i południowych wsiach Ziemi Myślenickiej ( Borzęta, Dobczyce, Poręba, Czasław, Stróża, Trzebunia ). Obok wydobywania kamienia budowlanego kuto z kamienia różne przedmioty: kamienie młyńskie i do żaren, osełki, kamienie do brusów. Jedynie w Borzęcie wykonywano wyroby artystyczne, tj. przydrożne figury czy rzeźby.
W dziale kamieniarstwa pokazane są narzędzia kamieniarskie / zestaw dłutek kamieniarskich i pałka do podbijania dłutek / oraz stępy, osełki, brusy oraz przykłady rzeźby w kamieniu.
Obrzędowość doroczna i rodzinna
Najbogatszym obrzędowo okresem są święta Bożego Narodzenia i z nimi wiąże się najwięcej eksponatów. W okresie tym chodzili po wsiach kolędnicy z szopką, turoniem, gwiazdą i konikiem. W tym czasie zawieszano u powały podłaźniki oraz światy z opłatków.
W okresie Świąt Wielkanocnych odbywało się święcenie palm oraz chodzenie po dyngusie.
W roku obrzędowym wielkie znaczenie miały dożynki na które wykonywano wieńce z wszystkich rodzajów zbóż.
Na ekspozycji pokazane są rekwizyty związane z w/w zwyczajami: szopki / betlejemskie i krakowskie /, gwiazdy, lalki do szopek, palmy, kołatka, klekot, czapki śmigustników, turoń, konik kolędniczy, wieńce święcone w oktawie Bożego Ciała, wieńce żniwne i dożynkowe.
Z rekwizytów związanych z obrzędami rodzinnymi pokazane są te, które dotyczą wesel a więc bukiet pana młodego, drużby, starosty, skrzynie – wianna, bluzka ślubna, czepiec oraz makieta oczepin, czyli obrzędu przyjęcia panny młodej w grono mężatek i gospodyń.
Izba krakowska –
wszystkie meble / kredens, ława, stół, krzesła, skrzynia / wykonane zostały w latach 1954 – 1956 przez Stanisława Flaka -stolarza z Raciechowic.Kolorystyka oraz zdobnictwo charakterystyczne są dla mebli używanych w części krakowskiej Ziemi Myślenickiej.Wzory kwiatowe takie jak kwiatony-spionowane bukiety oraz wianki czyli “korony”, bardzo często malowane były na sprzętach krakowskich.
Zdobiący wnętrze obraz “św. Salomea” namalowany został w 1865 r. przez Sebastiana Stolarskiego, myślenickiego malarza. Zaś obrazy wiszące nad ławą, to drukowane reprodukcje wykonane techniką chromolitografii w I poł. XX w. Zawieszane były w zwartym szeregu na tzw. listwie naprzeciw wejścia w ilości kilku, a nawet kilkunastu obrazów.Kupowano je u wędrownych sprzedawców obraźników, na odpustach i w znanych centrach pielgrzymkowych ( Kalwaria Zebrzydowska, Częstochowa ).
Bibułkowe pająki posiadały nie tylko znaczenie dekoracyjne, ale jak niegdyś wierzono, magiczne – chronił domostwo przed złem.
Izba góralska –
dla celów ekspozycyjnych łączy izbę czarną / nazwa pochodzi z czasów, gdy w chałupach nie było kominów / i odświętną izbę białą.
Wejście z sieni do izby znajdowało się koło pieca. Piec góralski – wzorowany na tym, który znajdował się na pierwszej stałej ekspozycji Muzeum – wykonali pracownicy Muzeum.
Koło pieca umieszczano przedmioty codziennego użytku, m.in.maślnicę, stępę do kruszenia soli, prasę do sera.Ceramika to prace Józefa Gacka ze Skomielnej Białej, nawiązujące w zdobnictwie do wyrobów rabczańskich.Wokół pieca koncentrowało się codzienne życie rodziny.W czarnej izbie spożywano posiłki ze wspólnej misy.Posiłek rozpoczynał gazda, głowa rodziny i właściciel gospodarki.
Izba, w której spali gospodarze i małe dzieci miała charakter reprezentacyjny. Umieszczano tam lepsze meble, haftowaną bieliznę pościelową,domowy ołtarzyk, galerię obrazów religijnych, które zawieszane nad łóżkiem świadczyły o pobożności i zamożności mieszkańców domu.
Większość mebli- łóżko z wycinanymi ozdobnie bokami, zydle- z zapleckami profilowanymi, zdobionymi rytem w motyw roślinny, stół “krzyżak”, jak i sprzętów swiadczą o potrzebach estetycznych i uzdolnieniach artystyczych górali.
Basy – / instrument kapeli góralskich/ - znajdujące się we wnętrzu pochodzące ze Stróży, wykonane zostały w 1965 r. przez L. Matlaka trudniącego się wyrobem instrumentów ludowych.
Przykłady haftów na ubiorach kobiecych / bluzka, chustka na głowę / czy obrusie to rękodzieło Zofii Mońko z Tenczyna.
Rzeźba i malarstwo
Ludowa twórczość artystyczna była bardzo silnie rozwinięta na Ziemi Myślenickiej.
Najstarsze tradycje ma w naszym rejonie rzeźba kamienna reprezentowana przez przydrożne figury kamienne. Tematyka rzeźby w drewnie nawiązuje do kamiennej. Popularnymi tematami są: Upadek pod krzyżem, Chrystus u słupa, Chrystus Frasobliwy. Obok nich rzeźbiarze czerpią tematy ze współczesności wykonując prace przedstawiające życie wiejskie.
Rzeźby o treściach sakralnych i świeckich wykonane zostały przez twórców żyjących w XIX, XX i XXI wieku. Najstarszą jest duża rzeźba – Upadek pod krzyżem z Poręby i płaskorzeźba – Rodzina św. Anny – pochodzące z początku XX wieku.
Na ekspozycji pokazane są prace m.in.: J. Słoniny z Bogdanówki, F. Bargieła z Rudnika, J. Wrony
z Tokarni, I. Majerka ze Skomielnej Czarnej, W. Ćwierzyka z Myślenic, W. Górki z Poręby, J. Słoniny z Pcimia, D. Druzgały ze Stróży, J. Skóry czy Z. Motyki z Krzyszkowic.
Malarstwo w stosunku do rzeźby jest słabiej reprezentowane na Ziemi Myślenickiej. W domach przeważały oleodruki produkowane seryjnie.
Obrazy - oleodruki znajdujące się na ekspozycji wykonane w technice druku i chromolitografii, pochodzą z początku i pierwszej połowy XX wieku.
Nieznanego autorstwa są trzy obrazy olejne namalowane na płótnie:
Chusta św. Weroniki – pochodzący z Pcimia, datowany na ok. 1850 rok.
Matka Boska Dzikowska – pochodzący z Jordanowa.
Koronacja Matki Boskiej - pochodzący ze Skawy.
Z kolei obraz Matka Boska Myślenicka – namalowany został w 1863 roku na blasze przez Sebastiana Stolarskiego. Jego autorstwa jest również św. Salomea – obraz datowany na 1865 rok.
Zabawki
Tradycje myślenickiego zabawkarstwa nie są aż tak odległe, sięgają raptem 20-lecia międzywojennego. W miarę prężnym choć krótkotrwałym ośrodkiem była Poręba, z czasem Trzemeśnia, Łęki i Osieczany.
Produkcję tę zapoczątkowali w myślenickiem trzej bracia Witasowie z Poręby – Jan, Stanisław
i Wojciech. Za ich przykładem i wzorem poszli niebawem inni – Antoni Pachacz, Władysław Jaśkowiec z Trzemeśni, a w Osieczanach – Antoni Burkat – najwierniejszy tej dyscyplinie weteran myślenickiego zabawkarstwa.
A wszystko stało się pod wpływem żywiecczyzny – silnego na owe czasy ośrodka wyrobu bryczek, taczek, koników, grzechotek i tym podobnych ludowych zabawek wykonywanych w drewnie.
Wachlarz wyrobów zabawkarskich bywał dość urozmaicony. Przeważały na ogół bryczki, wózki z zaprzężonymi purpurowymi konikami, wycięte z rozmachem i humorem motyle i ptaszki kłapiące skrzydłami, kołyski i karuzele malowane jaskrawo, barwnie, dekorowane odręcznym lub cyrklowym rytem. A z nowszych wzorów wymienić należy koguty, grzechotki, karuzele, wszelkiego rodzaju automobile, aeroplany, itp.
Osobną grupę w zbiorach myślenickiego Muzeum stanowią zabawki gliniane: cukierniczki, fajka, dzbanuszki, skarbonki na pieniądze, solniczki, konewka, koszyczki w eliptycznym kształcie, foremki do ciast, komplety maleńkich filiżanek malowanych w wielobarwne wzory.Wszystkie te zabawki wykonane zostały przez znanego garncarza – Józefa Gacka ze Skomielnej Białej i nawiązują w zdobnictwie do wyrobów rabczańskich.
Zabawkarstwo to jedna z najbardziej zagrożonych dziedzin ludowego rękodzieła.
Adres
ul. Traugutta 11
32-400 Myślenice
Godziny otwarcia
Wtorek - piątek od godzinyKontakt
tel/fax:
e-mail: muzeum.myslenice@
gmail.com
biuro:
mnm.sekretariat@
gmail.com
Inspektor Ochrony Danych Osobowych w MNM
Janusz Dębowski
tel: 502 434 909
e-mail: j.debowski@evoleo.pl
GALERIA JEDNEGO OBIEKTU
"Św. Mikołaj"- najstarszy eksponat w naszym muzeum
Wnętrze mieszczańskie
Projekty zrealizowane przy pomocy finansowej otrzymanej z EFRROW w ramach działania Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 w zakresie małych projektów - działanie 413
Wirtualne Muzea Małopolski
Projekt
W negatywie...w pozytywie